maandag 23 november 2015

Tien generaties slavernij

Slavernij: het is een woord uit een ver verleden, uit verre landen. Door de discussie over zwarte Piet lijkt het ineens weer dichterbij te komen en toch iets met ons, hier en nu in Nederland te maken te hebben. Sommigen vinden het onzin. Zij vechten voor Zwarte Piet in de traditionele vorm alsof hij heilig is. Maar wat is heilig? Een mooie traditie? Een traditie ontstaan uit een mensonterende praktijk?

In De Nieuwe Liefde Almelo is Farida Nabibaks, choreografe en filosofe, van oorsprong afkomstig uit het Caribisch gebied, uit Suriname. Zij danst voor ons, een dans van open gaan en je weer terugtrekken, van er mogen zijn en je schamen. En dan vertelt zij haar verhaal.

Farida Nabibaks

Haar verhaal is het verhaal van een vrouw die zich een door en door Westers mens voelde. Die haar afkomst verloochende. Die zich niet donker voelde, maar wit – zij voelde zich als wat zij niet was. Maar op een gegeven moment wordt zij zich daarvan bewust. Zij realiseert zich dat veel meningen in een cultuur niet bewust zijn, maar onbewust. Onbewust ben je er deel van.

Farida Nabibaks vertelt over de wereld waar haar wortels liggen: Suriname. Er waren daar veel culturen: Indianen, Afrikaners, Indiërs, Javanen, Chinezen en Nederlanders. De gekleurde mensen, waar ze ook vandaan kwamen, waren voor het werk. In Suriname is het woord ‘negerzweet’  synoniem voor koffie. De blanken waren niet voor het werk. Maar zij deden er toe. In het woord ‘blank’ klinkt van alles mee: rein, onbevlekt, onschuld.

De huizen van de blanken staan mooi en trots langs een brede weg op een oude foto die zij meegenomen heeft. Hoe komen die huizen zo mooi? Je ziet de achterkant van al deze schoonheid niet: het personeel en de manier waarop dat behandeld werd. 

In 1863 kwam het officiële einde aan de slavernij. Mensen zeggen wel eens: ‘de slavernij is een donkere bladzijde in onze geschiedenis’. Maar, stelt Nabibaks, dan maak je het te klein, te marginaal. Want de slavernij is de achterkant van onze welvaart. En is dat systeem wel echt opgehouden? Wij doen nog steeds een beroep op goedkope arbeidskrachten die wij niet zien en waarvoor wij ons niet verantwoordelijk voelen. We noemen het geen slavernij meer, maar het is in feite precies hetzelfde. 

Farida Nabibaks vertelt ons wat 10 generaties slavernij met een mens doet. Hoe slavernij een spoor achterlaat in levens van mensen. Dat het niet zomaar ‘over’ is, maar doorwerkt. Wij, in de zaal zijn allemaal ‘blank’. Iemand formuleert: ‘Wij hebben schuld’. Nabibaks reageert daarop met: ‘Ik ben alleen verantwoordelijk voor mijn eigen stukje’. En zo zijn wíj dat ook: verantwoordelijk voor ons eigen stukje. Want veel van onze welvaart hebben wij te danken aan de slavernij. Denk alleen al aan de grachtenpanden in Amsterdam. 

Voor mij is dat de moderne invulling van het oude begrip ‘erfzonde’. Wij hebben zonden van onze voorouders geërfd in de vorm van alle rijkdom die toen ten koste van veelal zwarte verhandelde  mensen verkregen is en nog de basis vormt van onze welvaart. 

Bovendien draag ik kleding die waarschijnlijk in textielfabrieken in het verre buitenland genaaid is, onder erbarmelijke omstandigheden en voor een schamel loon. Het tin uit mijn mobiel is gewonnen door kinderen en die tinwinning heeft een Indonesisch eiland vernield. En dat is nog maar het deel waar ik me van bewust ben …

Ik voel mij hiervoor verantwoordelijk. Dat is niet gemakkelijk. Want ik ben in zekere zin ook machteloos omdat ik in mijn eentje die structuren niet kan veranderen. Maar op deze avond word ik mij ervan bewust dat slavernij generaties lang nog sporen nalaat. Laat mij dat scherp houden, zodat ik mij niet te gemakkelijk bij onrecht neerleg.

Luister ook naar de nachtzoen van Farida Nabibaks op 16 december 2014 bij de Ikon

De Nieuwe Liefde Almelo: Centrum voor debat, studie en bezinning op ethische, filosofische, maatschappelijke en levensbeschouwelijke  onderwerpen, alsmede literatuur en poëzie. Zie de facebookpagina van De Nieuwe Liefde