Hangen aan het verleden of hangen aan de toekomst

Voel je je thuis in de tijd waarin je leeft? Als mensen ouder worden, begint er wel eens vervreemding op te treden. In onze tijd gaan de ontwikkelingen zo snel, dat mensen ze soms niet meer bij kunnen benen. Als je nog zonder waterleiding en telefoon opgegroeid bent, kijk je met andere ogen naar onze tijd. Als je nog gewassen hebt met een wasbord en kookte op petroleum, als je elke dag een uur naar school moest lopen en maar één dag per jaar op vakantie ging – dan is er ongelooflijk veel veranderd.

fotograaf: Henk Hilterman, van de site: Het geheugen van Nederland

Sommige ouderen hebben geen computer aangeschaft. Ze hebben hun hele leven immers zonder gekund. Maar het wordt steeds lastiger en ze voelen zich nu meer en meer buitengesloten. De tijd verandert zo, dat wat altijd zo was en altijd kon, nu niet meer is en kan.

Je moet als mens erg flexibel zijn om mee te gaan met je tijd. Je moet met een open blik kunnen kijken naar nieuwe dingen: zonder vooroordeel, zonder steeds te vergelijken met vroeger. Nu mensen ouder worden én de ontwikkelingen elkaar steeds sneller opvolgen, wordt er veel van mensen gevraagd. Ik realiseer me dat dat hoge eisen aan mensen stelt – en dus ook aan mij. Ik moet met mijn tijd mee, ik moet open blijven staan voor nieuwe dingen, ook als ik dat zelf niet nodig en lastig vind, ook als dat moeite kost.

Als ik bij mijn ouders ben, komt die vraag ter sprake: ‘Voel je je thuis in de tijd waarin je leeft?’ Maar hier gaat het gesprek een andere richting uit. Mijn moeder heeft heel andere tijden meegemaakt – ook moeilijke, zoals de oorlogsjaren. Maar als kind beleef je dat anders. Als kind heb je een groot vertrouwen; in je ouders, in het leven, waardoor je uitkijkt naar de bevrijding. Nu lijkt de tijd veel beter en makkelijker: zoveel rijkdom en overvloed. Maar mijn moeder kijkt verder: de wereldproblemen zijn verschrikkelijk groot. Mijn ouders zijn zich pijnlijk bewust van de klimaatsproblematiek en de desastreuze gevolgen voor heel onze wereld.

Inmiddels is mijn moeder geen kind meer, maar oma van vijf kleinkinderen. Zij voelt de verantwoordelijkheid voor de nieuwe generatie en ze voelt zich soms zo machteloos. Zij heeft geen moeite met allerlei nieuwe ontwikkelingen an sich, maar wel met de bijverschijnselen en de keerzijde ervan. Dat vliegen goedkoper is dan met de trein reizen, dat mensen meer en meer energie gebruiken trekt een té zware wissel op onze aarde. Onze welvaart heeft een bittere keerzijde: de opwarming van de aarde en de gevolgen wereldwijd voor mens en dier. Sommige ontwikkelingslanden hebben nu al te kampen met de rampzalige gevolgen ervan. Mijn ouders beseffen dat, en ze zien om zich heen dat maar zo weinig mensen daar écht mee bezig zijn. Mensen weten het soms niet, beseffen het niet of ze zijn alleen bezig met het hier en nu en met korte termijn eigenbelangen. In de oorlogstijd was er uitzicht op de bevrijding, nu is er uitzicht op levensgrote problemen voor de hele mensheid.

Onze zoon is 60 jaar jonger dan zijn oma, maar deelt ditzelfde gevoel. Hij is kind van deze tijd en tegelijkertijd is hij zich pijnlijk bewust van de immens grote problematiek van onze tijd. Zo kun je, of je nu jonger of ouder bent, je niet thuis voelen in je eigen tijd. En dan niet omdat je hangt aan het verleden en bang bent voor nieuwe dingen. Maar juist omdat je hangt aan de toekomst. Steken wij onze kop in het zand en laten we ons in slaap wiegen of werken we aan de toekomst van onze kinderen en onze wereld?

Laten we vooral luisteren naar zulke mensen, ouder of jonger, die zich niet thuis voelen in deze tijd, die vérder kijken en vérder denken. Zij zijn de stem van ons geweten, de kritische stem van de profeten. Het zou wel eens kunnen zijn, dat onze toekomst daar van afhangt.