De spreker van de avond is nog bij
zijn inleidende zinnen, maar ik zit op het puntje van mijn stoel. Wat zegt hij
nou? Hij legt even het verschil uit tussen religie en filosofie. Religie, zegt
hij, geeft antwoorden, filosofie stelt vragen en daar moet je zelf op zoek naar
de antwoorden. Dat de kerken sluiten, is in zijn opinie een uitdaging om zélf
te gaan denken. Het is duidelijk: dit is een filosoof.
Ik schrik er wat van dat mensen
altijd weer dat beeld van religie hebben: dat mensen die geloven niet zelf
denken, dat geloven betekent dat je in een bepaalde leer en in dogma’s gelooft.
Nu is religie een heel breed begrip, en er zijn allerlei verschillende godsdiensten
en richtingen. Maar hier, notabene in de kerk waar hij deze lezing geeft (de
Bleek in Almelo) is religie juist zoeken
en daar komt heel veel eigen denken bij te pas. Want al sta je in een bepaalde
traditie, je wordt in deze tijd en in deze maatschappij (en ook in deze kerk) uitgedaagd
om je eigen antwoorden te vinden op de vragen die het leven stelt.
Alles in onze maatschappij is in
beweging. In onze tijd verandert veel en snel. Wie nu een jaar of 70 is, is in
een heel andere tijd geboren, met andere gebruiken, normen, andere dagelijkse
dingen en een andere cultuur. Toen stonden veel dingen nog vast, de wereld was
niet zo groot en complex. Je ouders, de meester en de notabelen gaven de
antwoorden. En zo gaf ook de dominee antwoorden.
In onze tijd leren we kinderen
zelfstandig werken, zelf antwoorden zoeken op hun vragen. We nemen niet meer
klakkeloos aan wat de juf, de dokter of de dominee zegt. En dat is maar goed
ook. Want iedereen heeft zelf hersens om mee te denken.
Er zijn vast kerken waarin
antwoorden gegeven worden. Maar er zijn er ook, waar vragen gesteld worden.
Waar mensen daarover met elkaar in gesprek gaan en waar mensen hun eigen
antwoorden zoeken. Niet alle vragen hebben een antwoord. Het is, om met Huub
Oosterhuis te spreken: zien, soms even. Maar misschien zijn niet de antwoorden,
maar is juist de zoektocht dat waar je het meest van leert.
Voor mij zijn juist kerken de
plekken waar vragen gesteld kunnen worden, waar wordt nagedacht over het leven,
geluk, onrecht, zin en onzin van het leven. Daar is ruimte voor bezinning, voor
die zoektocht naar antwoorden op levensvragen. Dat kerken sluiten, zou wel eens
kunnen betekenen dat mensen hun zoektocht staken. Want in je eentje zoeken, dat
valt niet mee. En in onze drukke tijd, waarin zoveel dingen onze aandacht
vragen, blijft bezinnen en vragen stellen er vaak bij.
Zouden filosofie en religie niet
veel meer gemeen hebben dan de spreker denkt? Zouden we samen niet meer
antwoorden kunnen vinden dan alleen? Laten we de kerken nog maar even open houden en samen op zoek gaan naar antwoorden. Wie
durft?
