Op ons prikbord hangen altijd allerlei briefjes van exposities en musea. Ik heb ze uitgescheurd uit de krant of een tijdschrift omdat ik denk: daar zou ik wel naar toe willen. Maar de meeste briefjes eindigen roemloos bij het oud papier, omdat de tentoonstelling inmiddels afgelopen is en ik geen tijd had om te gaan kijken.
Dat is wel een van de grote problemen van deze tijd: er zijn eindeloos veel mogelijkheden, maar als mens heb je de beperking dat je maar één ding tegelijk kunt doen. Een tijd lang hebben we geloofd in multitasken, maar het blijkt toch dat de mens zich daarmee wat overschat. We willen teveel en onze geest en ons lichaam kunnen het niet bijhouden.
Daarom moeten we keuzes maken. Dat is lastiger dan je denkt. Want vaak worden we geleefd, kiezen we niet zelf, maar laten we de omstandigheden ons leven bepalen. Het is een hele kunst om prioriteiten te stellen en om aan eenmaal gemaakte keuzes vast te houden. Het is een worsteling om jezelf te beperken, om jezelf niet op te jagen omdat je veel te veel wilt.
Maar soms ineens heb je geluk. Dan zijn de omstandigheden zo, dat je iets zomaar in de schoot geworpen krijgt: zonder enige worsteling of moeizaam te maken keuzes. Ik ben een dagje in Münster voor de kerstmarkt, en loop langs een museum. Daar blijkt een expositie te zijn over Marc Chagall en de bijbel. Dat is voor een Chagall-liefhebber die ook nog eens veel met de bijbel werkt ineens een onverwacht geschenk.
Musea zijn voor mij een soort oases in de tijd. Er is ruimte en stilte, er is schoonheid en je wordt aan het denken gezet. Kunst heeft te maken met emoties en met de diepere lagen in een mensenleven. Ik lees momenteel het boek ‘Hoe word ik gelukkig’ van Guus Kuijer. Daarin schrijft hij over kunst: “Kunst herbergt de belofte dat ik het gebied dat ik tot dan toe overzag kan verruimen, dat ik de muren van mijn beperktheid kan doorbreken en dat ik daardoor meer en beter kan leven’. (p.39) In een museum leren we kijken en leren we leven.
 |
| Sankt Stehpan Mainz met glasramen van Chagall foto: Mattias Zepper, wikipedia |
Zo sta ik daar in die grote hoge zalen tussen kunstwerken die ik veelal slechts in boeken zag, maar nog nooit in het echt. Er hangt een gebrandschilderd glasraam op ooghoogte. Anders zijn deze ramen alleen met een zere nek of een verrekijker te bewonderen. Nu kan ik van dichtbij alle details zien: een kleine vogel, een tak met blaadjes, de maan daarachter.
Het is mooi om te zien hoe Chagall de bijbel niet illustreert, maar interpreteert en daarbij eigen keuzes maakt. Chagall komt uit een Chassidische familie. Deze Joodse stroming was voor de gewone Jood, en heeft alles te maken met het gewone dagelijkse leven. Want in het Chassidisme is God overal en in alle dingen aanwezig en God wordt gevonden in de dagelijkse dingen (i.t.t. in andere stromingen waarbij men zich bijvoorbeeld uitputtend verdiept in de nuances van de Joodse wetgeving). Levensvreugde is dan ook een belangrijk element van het Chassidisme. Het geloof in de liefdevolle nabijheid van God in alle dingen is de achtergrond van Chagall’s kunstwerken, en dat straalt er van af. Aan de wand hangt een citaat van Chagall:
Als ik geen Jood zou zijn geweest, zou ik geen kunstenaar geworden zijn, of tenminste een heel andere kunstenaar.
Chagall’s eerste vrouw Bella schreef een boek over haar jeugd en over haar kennismaking met Marc. Die boekjes ademen precies die sfeer van liefdevolle nabijheid van God, van de verbondenheid van het geloof met de dagelijkse dingen. Deze boekjes zijn in het Nederlands uitgegeven onder de titel ‘Brandende kaarsen’ en geven de sfeer van die manier van leven heel bijzonder weer.
In de expositie hangen ook schilderijen waarin Jezus als gekruisigde te zien is, maar dan als Jood, met een Joodse gebedsmantel om. Heel duidelijk wordt in de expositie uitgelegd dat Chagall religieuze dogma’s veroordeelt omdat ze polariserend zijn en scheidend en leiden tot ruzie, haat en oorlog. Hij wil een ménselijke Christus afbeelden waarin de liefde en het verdriet, beide kanten van het mensenleven, zichtbaar zijn.
 |
| portret van Marc Chagall foto: Carl van Vechten 1941 |
Bovenin het museum hangen schilderijen die Chagall van het Hooglied maakte. Er hangt een opdracht naast:
A Vava, ma femme, ma joie et mon allégresse
aan Vava, mijn vrouw, mijn vreugde en mijn blijdschap
De levensvreugde straalt er af en dat ontroert mij. Het is geen wonder dat deze kunst mij aanspreekt. Ook ik zoek Gods nabijheid in de dagelijkse dingen en ook ik geloof dat dat het leven vreugdevol kan kleuren. En zo stap ik het museum ánders uit dan ik er binnengekomen ben: ik kan meer en beter leven!
De expositie over Chagall is in Museum Picasso in Münster, tot en met zondag 13 januari 2013, op zaterdagavond 12 jaunari is het museum tot 22 uur geopend.
