Dat je als mens geen zeggenschap hebt over je eigen lijf en leven – dat moet vreselijk zijn. Wij, opgegroeid in vrijheid en met vele keuzemogelijkheden kunnen ons dat niet voorstellen. Dat mensen om hun andere huidskleur niet als mens behandeld hoefden te worden, is onvoorstelbaar.
De mensonterende praktijken van de slavenhandel hebben veel levens verwoest. Zouden mijn verre voorouders daaraan hebben bijgedragen? In elk geval hebben wij Nederlandersonze rijkdom en welvaart ook aan dát deel van onze geschiedenis te danken. De rijkdom die óns zoveel vrijheid gaf, ging ten koste van de vrijheid van anderen.
Het is een enorme vooruitgang dat de slavernij is afgeschaft. Maar ik besef dat de afschaffing op papier nog niet overal is doorgedrongen in de zo weerbarstige dagelijkse praktijk. Hoeveel van mijn kleren zijn door kinderen genaaid? In onze tijd worden kinderen niet meer door schoorstenen gejaagd, maar wel moeten zij 16 uur per dag onder erbarmelijke omstandigheden kleren naaien. Hoeveel textielarbeiders werken in mensonterende en levensgevaarlijke omstandigheden? Zovelen werken aan de producten die wij (goedkoop!) kunnen aanschaffen, niet onder arbeidsomstandigheden die wij zelf nooit zouden accepteren.
Excuses maken voor toen – dat is één. Maar twee is, denk ik, nóg belangrijker: de verborgen slavernij van onze tijd aanpakken. Kinderarbeid, mensenhandel voor prostitutie: slavernij is ook in onze tijd nog springlevend.
De afschaffing van de slavernij is een wezenlijke stap geweest: de erkenning dat de ene mens niet het eigendom van de andere mens mag zijn. Maar het is maar een begin en het vraagt om een vervolg: slaafvrije chocolade – maar ook slaafvrije jeans en t-shirts en slaafvrije Wallen. Omdat ieder mens er één is en omdat die ander een mens is als ik.
