De les van de Vrouwe van Stavoren

Het is een stad en het was een van de Hanzesteden, in de twaalfde eeuw een belangrijk handelscentrum. Nu ademt het de sfeer van een dorp, zeker in dit stormachtige weekend waarop het vrijwel onafgebroken regent. We zitten binnen, en zien vanuit het raam van onze B&B de woeste schuimkoppen op het IJsselmeer. Stavoren is vooral bekend vanwege een oude legende, over het vrouwtje. Als het even droog is lopen we naar de haven; daar kijkt zij voor eeuwig uit over het water, haar hand boven haar ogen.

Er woonde te Stavoren een rijke koopmansweduwe, ‘de Vrouwe van Stavoren’, die de kapitein van één van haar schepen opdracht gaf uit buitenlandse havens het kostbaarste te halen dat hij kon vinden. De kapitein deed tal van grote havensteden aan, keek overal goed rond maar vond niets dat naar zijn mening het kostbaarste ter wereld kon heten. Toen ontdekte hij ergens in een haven een pakhuis met de mooiste tarwe die hij ooit had gezien. Hij laadde de tarwe in zijn schip en voer naar huis in de vaste overtuiging dat hij het kostbaarste ter wereld in het ruim had.

Maar de rijke weduwe was buiten zichzelf van woede toen zij hoorde dat haar schip in plaats van met het kostbaarste, met een lading tarwe was teruggekeerd. Zij beval de kapitein het terstond in zee te storten. Een oude man, die ook op de kade stond, was ontdaan over deze vreselijke verkwisting. Hij riep haar toe dat wie honger had pas besefte dat dit het kostbaarste was wat er ter wereld bestond. En dat zij ooit gestraft zou worden voor deze daad van verspilling, en zou moeten bedelen voor haar dagelijks brood. Onverstoord draaide de koopmansweduwe zich naar de oude man, nam de gouden ring van haar vinger, gooide deze in de golven en zei: ‘Net zomin deze ring uit de zee terugkeert, zomin zal ik tot de bedelstaf vervallen’.

Korte tijd later vond de dienstbode van de weduwe de ring terug in de ingewanden van een schelvis, die zij voor het middagmaal klaarmaakte. Zij liet de ring aan haar meesteres zien, en die schrok hevig toen zij de ring herkende. Enige dagen later bereikte haar het ontstellende bericht, dat al haar schepen op de terugreis met man en muis waren vergaan. En zo kwamen de woorden van de oude man uit: de ‘Vrouwe van Stavoren’ werd arm en moest bedelen om in leven te blijven.

Dit soort oude legenden hebben een duidelijke moraal. Wat is écht kostbaar? De ‘Vrouwe van Stavoren’ was zo rijk, dat zij niet meer besefte hoe kostbaar goudgeel graan is. Het geeft te denken, want om haar heen zullen veel armen gewoond hebben: in die tijd waren de verschillen tussen arm en rijk heel groot en zichtbaar. Heeft zij zich nooit verdiept in de armen in haar stad en hun worsteling om het bestaan? Heeft zij zich nooit gerealiseerd hoe het leven voor hen was, en dat de honger vaak aan hen knaagde?

In onze tijd is ook veel armoede. Dichtbij, maar dan vaak verborgen. Dat er een voedselbank nodig is, niet alleen in grote steden maar ook in gemeenten als Barneveld, zegt genoeg. Daarnaast zijn de verschillen tussen rijk en arm wereldwijd steeds groter geworden. Wij kunnen hier kasten vol kleren kopen, terwijl degenen die onze kleren naaien vaak niet eens voldoende te eten hebben, terwijl zij werkweken van zestig uur maken. Al dit onrecht gebeurt ver weg, maar het is er wel.

Onze kerk is ‘fairtrade kerk’ geworden. De reacties daarop zijn verschillend. Sommigen zeggen: ‘Dat hoeft voor mij niet’. Natuurlijk: voor ons is het niet nodig. Wij worden in ons land in elk geval eerlijk betaald en beschermd door vakbonden. Fairtrade is niet zozeer in óns directe belang, maar in het belang van diegenen die slavenarbeid verrichten. Zij zijn mens zoals wij, en hebben dezelfde verlangens en behoeften als wij. Zijn wij als de Vrouw van Stavoren en denken wij alleen aan onszelf?

Het gewone is kostbaarder dan we denken: gewoon simpel voedzaam en gezond eten, schone lucht, helder water … Die oude legende houdt ons in deze tijd vol rijkdom en luxe een spiegel voor: wat is echt kostbaar in onze tijd? Beseffen wij dat anderen het meest basale ontbreekt: voedsel, vrijheid, mensenrechten? Het verhaal van het Vrouwtje van Stavoren is een oproep om om ons heen te kijken en na te denken over wat echt kostbaar is. Het is goed dat dit Vrouwtje hier in brons aan de haven staat. Hoe onbeduidend deze voormalige handelsstad nu mag lijken, zij leert ons een diepe waarheid. Daar mogen we mee aan de slag!

servies in B&B Basalt aan see, Stavoren

Wij overnachtten in Stavoren bij een bijzonder Bed & Breakfast: Basalt aan See. Daar was het gewone bijzonder en kostbaar: handgemaakt servies, bloemetjes uit de tuin op tafel en veel zorg en aandacht voor de aankleding en inrichting. Daar was de wijsheid van de oude legende voelbaar en tastbaar: het gewone is kostbaarder dan wij ons vaak realiseren! Zie www.benbbasaltaansee.nl