Goedheid is sterker dan 't kwade

Het is een onooglijk gebouwtje, maar het heeft een lange en bewogen geschiedenis. Het gebouw is gebruikt als woonhuis, rokerij, slagerij, timmerwerkplaats en theater. Toen werd het een kerk en nu eindelijk is het weer waarvoor het gebouwd is: een gebedshuis, maar dan van een Joodse gemeenschap. De kleine sjoel staat aan de Spoorstraat en op de gevel staat sinds enkele jaren weer wat er bijna honderd jaar stond, in Hebreeuwse letters: ‘Hoe geweldig is deze plaats, dat kan niet anders dan een huis van God zijn en hier is de poort van de hemel’ (Gen. 28: 17). Het herinnert aan de inwijding van de sjoel in 1884. Er woonden toen 68 Joden in Dieren en dankzij de opkomende industrie groeide het dorp.  Er werden in de jaren daarna een leslokaal en een ritueel bad (een mikwe) bijgebouwd. Het klaslokaal had hoge ramen, zodat de leerlingen niet naar buiten konden kijken.

de voormalige ingang van de Dierense synagoge

Dit soort kleine eenvoudige synogoges waren er vele in ons land. Maar de oorlog heeft alles veranderd. De Dierense Joden werden  weggevoerd en de inrichting van de sjoel ging verloren. Ergens in het bos is een onderdeel van een van de originele kandelaars gevonden met inscriptie over de inwijding van de sjoel. Is de kandelaar kwijt geraakt bij een onderduik in de bossen? Inmiddels is dit stukje geschiedenis weer terug in de synagoge. Van de weggevoerde Joden kwamen er maar twee terug naar Dieren en van een Joodse gemeenschap was geen sprake meer. Zo stond de sjoel leeg en werd voor andere zaken gebruikt.

In 1965 werd er weer een Joodse gemeenschap opgericht. Er was geen eigen plek, maar een heilige ark op wielen die steeds weer ergens anders neergezet werd. Toen de kerk die de sjoel in gebruik had een sloopvergunning aanvroeg, kwamen mensen tot bezinning en werd de sjoel gemeentelijk monument. Dankzij het werk van Stichting De Dierense Sjoel is dit gebouw weer een geweldige plaats geworden en kwam er in 2007 weer een mezouza aan de deurpost. Nu is dit gebouw weer in gebruik zoals het bedoeld was: als een huis van een Joodse gemeenschap en een huis van God. De Davidsster op de gevel is zichtbaar door het glazen dak van de aangebouwde hal en de Hebreeuwse tekst is weer opnieuw boven de voormalige ingang aangebracht.

de resten van het rituele bad

In de synagoge is een studiedag waar een vriendin en ik aan meedoen. We zien de restanten van het voormalige mikwe: onder een glasplaat in de vloer zijn de treden naar het bad zichtbaar. In een van de muren is een stukje van het stucwerk onaf. In elke synagoge is zoiets te vinden; iets dat niet af is. Het symboliseert de gebrokenheid van de wereld en de onvolmaaktheid. Hoe mooi deze synagoge ook is, de pijn van de weggevoerde Joden en van onrecht in onze tijd blijft zichtbaar.

onvolmaaktheid

We krijgen uitleg over het gebouw en uitleg over de Joodse gemeenschap. Een lid van die gemeenschap vertelt dat de joodse gemeenschap met veel vreugde de sjoel weer in gebruik  heeft genomen. Dat er weer Joods leven is in Dieren, gewoon zichtbaar en niet stiekem in een hoekje, dat doet goed. Ze vertelt hoe ze toen na de oorlog trouwde tegen haar man zei: ‘Ik heb een wens. Na alles wat er gebeurd is met onze familie wil ik zo graag weer een Joodse gemeente opbouwen’’.

De Joodse gemeente is haar eigen huis lang kwijt geweest en heeft er hard aan moeten werken om de eigen sjoel weer terug te krijgen. Dat is gelukt omdat er mensen zijn die zo’n diep verlangen hadden om ondanks alles een nieuw begin te maken. Wat een moed en wat een kracht! Het is hoopgevend dat het Jodendom leeft en de geschiedenis een nieuwe wending krijgt. Het is goed dat deze Sjoel weer een Joods gebedshuis is: als een teken dat goedheid sterker is dan het kwade…

Goedheid is sterker dan ’t kwade,

liefde sterker dan haat,

licht is sterker dan ’t duister,

leven sterker dan dood

(een lied uit Iona)