Godsgroen

Groen is de kleur van groei. In  de koude wintermaanden waarin alles doods en grauw is, verlangt alles en iedereen naar dit nieuwe groen. De knoppen van de bomen barsten open. Sommige bomen beginnen vanuit die koude winter zelfs met uitbundige bloesems. Andere bomen krijgen een zachte waas van lichtgroen. Het is een bijzondere kleur groen. Kolet Janssen heeft er in haar boek  met kindergebeden, ‘Hoor je wat ik zeg’, een gebed aan gewijd: (fragmenten hieruit)

Ik zoek een woord voor het nieuwe groen

Zo mooi groen, dat ik er een woord voor zoek.

Pril groen, zegt mama. Het belooft nog meer.

Frisgroen, zegt papa. Het nieuwe straalt er af.

Lentegroen, zegt mijn zus. Die maakt zich er snel van af.

Gewoon lichtgroen, zegt mijn broer. Dat zie je toch?

Maar ik zoek meer. Kriebelgroen. Aaigroen.

Blijgroen kan ook. Of godsgroen?

Want dit is vast jouw lievelingskleur, God.

Toen jij de wereld maakte

had alles deze kleur.

In onze vijver liggen dikke klonten kikkerdril. Met de dag zien we de zwarte puntjes uitgroeien tot kleine diertjes. Het is een fascinerend groeiproces wat ons ieder jaar weer boeit: de kikkers, ondanks de kou en het ijs weer tot leven gekomen en de vijver die dan weer vol met kleine kikkervisjes zit.

kikkerdril, foto: Auke-Florian Hiemstra

Bij mensen gaat groei een stuk langzamer. Maar die kleine babies van mij, die de geur hadden van honing en jonge melk, zijn haast ongemerkt uitgegroeid tot sterke, grote mensen.

Ze moesten inderdaad gaan, ik had het gezien

aan hun gezichten die langzaam veranderden

van die van kinderen in die van vrienden,

van die van vroeger in die van nu.

(uit een gedicht van Rutger Kopland)

Onze kinderen groeien in kracht en ervaring, in wijsheid en liefde. Die groei heeft alle kleuren en is niet beperkt tot een bepaald jaargetijde of een bepaalde levensfase. Want niet alleen kinderen en jonge mensen groeien: groeien mag je levenslang.

Leven is groeien. Alles wat leeft, verandert. Soms doet groeien pijn. Soms groei je tegen de klippen op of dwars door verdriet heen. Soms groei je fysiek, soms innerlijk. Wie fouten maakt en daar van leert, wie zich door het leven laat kleuren en vormen, groeit. Wie open staat voor nieuwe dingen, wie niet bang is voor verandering, groeit. Wie liefheeft en wie zich geeft, groeit.

Elk jaar opnieuw komt het nieuwe lentegroen en komt het kikkerdril. Elke dag is er iets nieuws te ontdekken in onze tuin. Zo mogen wij mensen ook elke dag groeien: in begrip en compassie, in wijsheid en liefde.

Bidden op blote voeten

Met vereende krachten halen we alle stoelen uit de kerk. Twee rijen aan beide zijden blijven en de rest is lege ruimte. Vier danseressen komen binnen en doen hun schoenen en sokken uit en proberen de vloer. Het moet voor onze kerkvloer een heel nieuwe sensatie zijn: ik denk niet dat hier ooit eerder is gedanst. Er wordt een kandelaar in het midden gezet met helder gele kaarsen, het middelpunt van de dans. Straks cirkelen de danseressen rond het licht zoals de aarde rond de zon.

Het thema van de avond is ‘groei’. Hier in deze lege ruimte gaat iets groeien, iets leven. Woorden, beelden, muziek en dans brengen het thema tot leven.

Groei heeft  ruimte nodig. Er kan pas iets nieuw groeien als er ruimte is. De lege ruimte in onze kerk is bijna symbolisch.

Nieuw zaad wortelt het diepst op de plaatsen die het leegst zijn.

C.P. Estés

Gedichten vullen de lege ruimte met woorden, schilderijen vullen het met kleur. Muziek vult de ruimte met klank en de danseressen vullen het met beweging. Een lied van Huub Oosterhuis klinkt. De bewegingen zijn één met de tekst en één met de muziek. “Wek mijn zachtheid weer”. De bewegingen zijn zacht, vloeiend en sprekend. Het lichaam spreekt geloofstaal. Deze dansgroep heet ‘Levensdansen’ en zij dansen het leven: angst en vertrouwen, verdriet en vreugde. Zo kan een mens zelf een lied worden, een gebed.

dansgroep Levensdansen, foto: AF Hiemstra

In onze kerk zie je meestal maar heel weinig gebaren en weinig beweging. We zitten of staan, we luisteren en kijken ... maar bewegen doen we niet. Er gebeurt veel in ons hoofd en ons hart ... maar onze armen en benen gebruiken we niet. Voor veel mensen is de combinatie van kerk en dans onbestaanbaar. Maar als ik deze danseressen zie dansen, zie ik hoe het ook kan zijn: een mens die met hart en ziel én lijf en leden gelooft.

Aan het einde van de avond mag wie wil mee dansen. Aanvankelijk is er wat aarzeling, maar al gauw groeit de kring en dansen we samen rond het licht. Zo groeit iets nieuws: bidden met je voeten, bidden met je hele lichaam en bidden met beweging.

Dance, dance, wherever you may be

I am the lord of the dance, said he

And I lead you all, wherever you may be 

I am the life that will never, never die

I'll live in you if you'll live in me

I am the Lord of the dance, said he 

En toen was het stil ......

Nog maar een paar uur geleden rende ik vol stress door mijn huis om nog van alles te regelen. Daarna reden we op een drukke snelweg in de vrijdagmiddagspits, vol lawaai van al dat razende verkeer. Maar nu zit ik stil. Ik kijk naar buiten waar de avond valt, ik hoor een vogel fluiten in de tuin  en verder is er geen geluid te horen. Wat een contrast! Ik ben in een oase van rust en stilte terecht gekomen: met een vriendin ben ik dit weekend bij de Benedictinessen in de Onze Lieve Vrouwe Abdij in Oosterhout.

Nog maar enkele uren ben ik hier en meteen al is er zoveel anders dan thuis. Het begint al met een maaltijd in stilte. Bij ons thuis wordt aan tafel altijd druk gepraat en vaak is er ook nog telefoon. Maar hier zitten we aan tafel en eten, verder niets. Het valt mij op hoe veel beter je het eten proeft, nu er alle aandacht voor is. Ook heb je op een andere manier juist veel aandacht voor elkaar. Iedereen kijkt goed om zich heen of iemand misschien de boter nodig heeft of brood. Zo heb je contact, maar zonder woorden.

Wanneer alles zo stil is, vallen de geluiden die er zijn extra op. Dit wordt nog versterkt door de grote ruimten die relatief leeg zijn: de inrichting is beperkt tot het hoognodige. De wanden zijn wit, de vloeren leeg. Er is geen overdaad aan spullen. Dat geeft een groot gevoel van ruimte.

de kerk van Onze Lieve Vrouwe Abdij

Opvallend is ook het strakke dagritme  ’s Morgens heel vroeg, als alles nog donker is, luidt de klok voor de eerste gebedsdienst. Als ik terugkom op mijn cel om er te lezen, hoor ik boven de donkere kloostertuin het ochtendlied van de vogels. Dan is er de bel voor het ontbijt en zo is de hele dag gestructureerd. Je zou verwachten dat je je daardoor in je vrijheid aangetast voelt. Maar het omgekeerde is het geval: het geeft je juist een gevoel van veel ruimte en tijd.

In mijn leven gaat het vaak zo anders: ik word zo vaak geleefd.

Niet ik vul mijn agenda, maar mijn agenda vult mij. (Leo Fijen, in: De reis van je hoofd naar je hart)

Hier in het klooster merk ik meteen het verschil: het vaste ritme met de vaste tijden geeft me weer zeggenschap over mijn tijd, over mijn leven. Ondanks de vele uren van gebed is er daardoor toch veel tijd.
’s Avonds sta ik nog een poos op mijn balkon. In de verte de lichtjes van het centrum en je hoort het ‘gonzen’ van de stad met het niet aflatende geluid van verkeer, muziek en lawaai. Hier, binnen de kloostermuren, is het donker en stil. Het klooster is een oase van rust in deze drukke wereld die dag en nacht doorgaat in zijn snelle tempo en vele lawaai.

Wanneer ik de volgende morgen ga wandelen, stuit ik op de kloostermuur. De muur heeft geen einde en is zo hoog dat ik er niet over heen kan kijken. Dat voelt wat vreemd: ik voel mij toch wat opgesloten of buitengesloten. Natuurlijk mag ik door de poort naar buiten, maar ik heb me voorgenomen deze dagen hier te blijven en het ritme en het leven van de zusters te delen.

de kloostermuur

Hoewel ik geniet van de rust, de stilte en het ritme van de dag, merk ik dat ik ook dingen mis. Al die witte wanden doen mij verlangen naar de gezelligheid van thuis. De ingetogenheid in het klooster doet mij verlangen naar uitbundigheid. Bij de eucharistieviering mis ik de verbinding tussen het geloof en het dagelijks leven. Totdat er ineens iets uitbundigs gebeurt. Een klein meisje dat achter ons in de bank zit, geeft bij de vredegroet de mensen naast haar een hand. Maar dan stapt ze op de knielbankjes en gaat ze de hele rij mensen af. Met een ernstig gezicht wenst ze ieder ‘de vrede van Christus’. Aan het einde van haar bank gekomen, stapt ze onze bank in. Iedereen wenst ze vrede en kijkt hen met haar wijze oogjes aan. Inmiddels is de priester al verder gegaan met de liturgie, maar zij rust niet voordat ze de laatste kerkganger vrede heeft gewenst. Dit kleine meisje was voor mij het hoogtepunt van de viering.

Na het eten is het tijd voor vertrek. Ik neem de vrede die dat meisje me gewenst heeft mee. Ik neem iets van de rust mee en ik bedenk me dat ik thuis weer meer wil zoeken naar een dagritme. Zo gaan wij vanuit deze oase van rust en ingetogenheid vrolijk ons drukke en uitbundige leven weer tegemoet.

Een nacht doorhalen

Studenten doen dat vaker: een nacht feesten, of als het moet: een nacht studeren. Maar de meeste mensen slapen ’s nachts. Van 30 op 31 maart is daarom een uitzonderlijke nacht: de hele nacht door brandt er licht in de Ichthuskerk.

Zoiets heeft natuurlijk een aanleiding en dat is: Pasen. Want de eerste Christenen bleven van oudsher de hele nacht waken om vanuit het donker van de nacht het nieuwe licht te ervaren. In het donker hoorden zij verhalen van licht en bevrijding en zo werd het nieuwe daglicht voor hen een paaservaring. Ditzelfde willen wij ook meemaken. Wij hebben deze oude traditie nieuw leven ingeblazen en een programma gemaakt dat de hele nacht omvat: spel, bezinning, film en korte vieringen houden ons wakker en houden ons bezig.

De hele nacht is de kerk open. Sommigen blijven langer op dan anders, anderen komen een poosje ’s avonds laat uit hun werk of komen om vijf uur in de morgen binnen. Gedurende de hele nacht zijn er korte vieringen in een kring. We zingen een Taizélied:

         In alle duisternis, ontsteek, Heer, een lichtend vuur dat nooit meer dooft ....

In elke viering staat een woord centraal waarbij we luisteren naar een lied uit ‘The Passion’ en waarbij we bidden: de ene keer door kaarsjes aan te steken, een andere keer kijken we naar foto’s uit de krant. Wanneer het woord ‘oordeel’ centraal staat, krijgt ieder een papieren kruisje met als opdracht: ‘Zet op je kruisje welke mensen vaak lijden onder het oordeel van anderen, mensen/groepen die zo makkelijk veroordeeld worden’. Op de kruisjes wordt geschreven: kinderen die gepest worden, iedereen die afwijkt, verslaafden, daklozen, homoseksuelen, allochtonen, Moslims, mensen met hiv, christenen in onverdraagzame Islamitische omgeving, bankiers, de regering .... wat zijn wij in veel situaties snel en onbarmhartig in ons oordeel. Zo zijn er momenten van bezinning in het donker van deze nacht en zoeken we naar licht.

We besluiten de vieringen met een lied uit Iona:

Goedheid is sterker dan ’t kwade,

liefde is sterker dan haat,

Licht is sterker dan ’t duister,

leven sterker dan dood ....

We kijken een film – waarin mensen onbarmhartig over elkaar oordelen en gaandeweg leren kijken met hun hart- en we spelen tafeltennis en eten heerlijke wraps. De kerk wordt een soort ‘thuis’ en het is bijzonder om zo een hele nacht samen op te trekken.

Wanneer de nacht het koudst is, gaan we naar buiten. We wandelen naar de Appelseweg, waar een vuur brandt en we ons warmen en broodjes bakken aan lange stokken boven de vlammen. In de stal bewonderen we de kleine lammetjes. Met fakkels lopen we terug naar de kerk. De lucht wordt al lichter en overal horen we vogels zingen. De Indiase dichter Rabindranath Tagore schrijft:

Het geloof is de vogel 

die licht voelt 

en zingt

als de dageraad nog donker is.

Zo ervaren wij deze nacht dat het licht sterker is dan het donker en we zingen van de goedheid die sterker is dan ’t kwade, van liefde en leven die overwinnen.

Natuurlijk hebben we na deze nacht weer slaap nodig. Een deel van de eerste paasdag brengen we in bed door. Maar de nacht heeft een blijvende indruk op ons gemaakt. ’s Avonds vind ik een berichtje in mijn mailbox met de volgende tekst:

Ik vond de symboliek erg aansprekend om midden in de nacht, terwijl alles nog donker is, een vuur brandend te hebben, waaraan we de fakkels kunnen aansteken om zo het licht van God - dat zelfs in het diepste duister brandt - verder te dragen. 

Daar was die nacht doorhalen goed voor: om het licht te ontvangen én verder te dragen!