In het grote en overweldigende museum Naturalis (het natuurhistorisch museum in Leiden) is veel indrukwekkends te zien: oeroude fossielen, opgezette dieren en de schitterende kleuren van vlinders en edelstenen. Maar dit keer ben ik op zoek naar iets kleins en onopvallends. Ik heb er al veel over gelezen en gehoord. Nu wil ik het met eigen ogen zien.
Het lijkt iets onbeduidends: een schelp met krasjes erop. Zij ligt in een kleine vitrine apart. Ik kom dichterbij en als ik goed kijk, zie ik de kleine krasjes in de vorm van een zigzagpatroon. Nu is het bijzondere dat deze schelp een fossiel is en samen met een heleboel zelfde fossielen al meer dan een eeuw in de verzameling van Naturalis aanwezig is. Maar kortgeleden is zij als het ware herontdekt.
 |
| de bijzondere schelp in de vitrine van Naturalis |
 |
| afhankelijk van hoe het licht valt kunt je de gravering zien: de gravering die je met deze lichtinval kunt zien heb ik rood gemaakt (dat is dus maar een deel van de gravering) |
De krasjes waren gezien door een onderzoeker, die er meer van wilde weten. De fossiele schelp is ooit gevonden op het Indonesische eiland Java, waar bij deze vindplaats resten van vroege voorouders van de huidige mens gevonden zijn. Het blijkt dat deze krasjes gemaakt zijn voordat de schelp gefossiliseerd werd. En dat is tussen de 430 duizend en 540 duizend jaar geleden. Dat is veel ouder dan de tot nu toe oudste graveringen, gevonden in Afrika.
Deze kleine zigzag-krasjes zijn een groet van een half miljoen jaar geleden. Ze zijn met zorg en aandacht gemaakt. De schelp heeft vele duizenden jaren ergens gelegen, is toen opgeraapt door een Limburgse arts die de vroege voorouders van de mens op het spoor was. En meer dan honderd jaar later komt haar tekening aan het licht.
Ik sta erbij en kijk ernaar. Wie zou de krasjes hebben gemaakt? Is het versiering? Betekent het iets? Een half miljoen jaar is iets volledig onvoorstelbaars. Dat er toen al mensen waren die schelpdieren aten, een schelp gebruikten als gereedschap en creatief bezig waren: het maakt mij stil.
Vorige week liep ik mee met de klimaatloop, georganiseerd door de kerken. Verschillende organisaties vragen op deze manier aandacht voor klimaatsverandering en roepen op tot economische en politieke veranderingen. In etappes lopen mensen in verschillende delen van ons land richting Parijs, waar in december een klimaattop wordt gehouden.
 |
| met pelgrimsstokken op weg: we dragen een blok ijs, dat gaandeweg smelt, symbool voor het smeltende poolijs |
Zaterdag 24 oktober was ik in Utrecht, op de manifestatie van de kerken rond klimaatsverandering. Ik maak mij zorgen over onze planeet: vanwege de klimaatsverandering, vanwege het massale gebruik van fossiele brandstoffen, vanwege kernenergie, vanwege ons verwoestend bezig zijn op deze planeet.
 |
| in de Sint Gertrudiskathedraal in Utrecht |
Reinier van den Berg, weerman bij RTL hield ons afgelopen zaterdag op de klimaatsmanifestatie voor dat die zorg terecht is. We stevenen af op een rampscenario met extremer weer, grote droogte, bosbranden, overstromingen, smeltende ijskappen en een stijgende zeespiegel. Door dit alles zullen er gigantische hoeveelheden klimaatsvluchtelingen komen – veel meer dan bij de vluchtelingenstrooom van nu. Maar van den Berg gaf ons ook hoop mee: als we nu de goede keuzes maken en aan het werk gaan, kunnen wij het tij nog keren. Hij formuleerde de vijf pijlers voor de economie van de toekomst: investeren in bomen - energie besparen – duurzame energie opwekken – hergebruik van grondstoffen – en eerlijke handel, fair trade. Dit zijn de pijlers die onze wereld en de mensen toekomst geeft.
 |
| liturgische schikking voor de klimaatsmanifestatie: de storm steekt op, we moeten op weg! Achter de schikking zeven kaarsen bij de zeven dagen uit het Scheppingslied uit Genesis |
De kleine schelp met het zigzagpatroon is een groet uit de verte. Uit een tijd dat de mens onbeduidend was en weinig invloed had. De mens leefde in en van de natuur, maakte er deel van uit. Hij greep in in de natuur: hij opende zoetwatermosselen met behulp van haaientanden en hij kraste zigzagpatronen op de schelp. Maar zijn leven liet geen giftige sporen na, en veroorzaakte geen extinctiegolf. Hoe is dat met ons? Is er na ons nog leven mogelijk? Ik kijk naar de schelp en de kleine geometrische figuurtjes. Voor mij zijn ze een opdracht: om eraan te werken dat die lange geschiedenis van de mens op deze planeet geen abrupt einde krijgt.
Zie ook: website Naturalis
