donderdag 3 november 2011

Davita's harp

Ons huis heeft ook een naam, en we nemen het naambord steeds weer mee en schroeven het op de volgende pastorie: “Davita’s harp”. Het is de titel van een boek van Chaim Potok, een joodse schrijver. Het boek kwam uit in het jaar dat wij trouwden en wij werden beiden door het boek geraakt. Onze kinderen lezen het boek nu voor hun boekenlijst Engels, en zij kijken dan met andere ogen naar de deurharp die aan onze voordeur hangt.

Het boek vertelt het verhaal van Ilana Davita, een gevoelig en intelligent kind, dat opgroeit in de jaren dertig in Amerika. De ouders van Davita komen uit verschillende milieus (het joodse en het christelijke), maar vinden elkaar in een gezamenlijke toewijding aan het communisme. Davita ziet dat de idealen van haar ouders hard worden afgestraft. Ze moet voor zichzelf gaan uitmaken wat ze wel en niet wil en waarin ze wil geloven.

Ondanks alle angst en pijn slaagt Davita erin iets met zich mee te dragen dat haar innerlijk verwarmt: 'de goede muziek van de wereld', de zachte tonen van een harp die aan de deur hing van de huizen waar ze met haar ouders  woonde. Davita is de vrouwelijke vorm van de naam David – die ook vaak met een harp afgebeeld wordt en die genoemd wordt als schrijver van vele psalmen.

Door het hele boek klinkt de deurharp – als er bijeenkomsten zijn in het huis van Ilana Davita’s ouders, als iemand van het gezin thuiskwam of wegging …
Achter me speelde de deurharp zijn zachte melodie”, “Ik lag in mijn bed te luisteren naar het zachte geluid van de deurharp”, “De harp zong lieflijk in de stille gang.”….

Ze vertelt iemand wat een deurharp is :
 “Een deurharp maakt muziek als je de deur open of dicht doet. Het geeft je een goed gevoel. Zo lang ik me kan heugen heeft er een deurharp aan onze voordeur gehangen. Hij had de vorm van een peer en was gemaakt van wit walnotenhout. Vier esdoornhouten bolletjes hingen aan vier stukken vislijn . Ze lagen tegen vier strakke horizontale snaren. We bevestigden de harp aan de binnenzijde van de voordeur, en als we de deur open of dicht deden, vielen de bolletjes tegen de snaren en hoorden we ting tong tang, toeng ting tang – de zachtste en lieflijkste tonen die men zich kan voorstellen. Gedurende mijn kinderjaren hing de deurharp in elk appartement waarin we woonden.”

Ilana Davita heeft een onzekere jeugd. Ze krijgt heel vroeg dingen te horen die ze niet snapt (burgeroorlog in Spanje, communisme, fascisme) maar die grote indruk op haar maken en haar bang maken. De deurharp  en zijn muziek geven haar een soort houvast. De deurharp staat symbool voor geborgenheid en vertrouwen. In het boek speelt Davita’s fantasie ook een grote rol. Daarin komen er twee vogeltjes in de deurharp nestelen. De deurharp maakt “de allerzoetste muziek, zwakjes als op de wind geboren, en als raar gefladder als van een vogel die ontwaakt en zijn vleugels schudt”. Zo staat de deurharp ook voor hoop, die klein is en soms bijna niet te zien, maar die zacht fladdert en lééft.

Enkele jaren na ons trouwen, met een klein meisje in de kinderwagen, vonden we in Middelburg bij een joods winkeltje ineens ‘Davita’s harp”, gemaakt in Jeruzalem. Er zijn twee vogeltjes in uitgesneden en er is een psalmtekst op geschilderd: “Vrede zij binnen uw muur, rust in uw burchten” (psalm 122: 7).

Die deurharp heeft inmiddels in heel wat huizen gehangen. We hopen dat de muziek van de deurharp een gevoel van geborgenheid, van vertrouwen en hoop teweeg mag brengen. Dat ieder mens af en toe zulke muziek mag horen: zoet, troostend en hoopgevend, als van een vogel die ontwaakt.